Wniosek o zabezpieczenie roszczenia w sprawie SKD - jak to robimy?

Dzisiaj chcielibyśmy omówić kwestię wniosków o zabezpieczenie, jakie składamy zwykle wraz z pozwem w sprawach o sankcję kredytu darmowego (SKD).

Uprawnienie do złożenia takiego wniosku wywodzi się z art. 730 Kodeksu Postępowania Cywilnego. Ma ono na celu zabezpieczenie słusznego interesu powoda (os. występującej z roszczeniem procesowym), w sytuacji, w której potrzebuje on ochrony prawnej od razu, jeszcze przed rozstrzygnięciem sprawy co do meritum.

W aktualnym stanie prawnym, za dominujący uznaje się pogląd, wedle którego zabezpieczenie obejmować może nie tylko roszczenie zasadnicze, stanowiące przedmiot rozpoznania w postępowaniu rozpoznawczym co do istoty sprawy, ale również roszczenia uboczne związane z tym postępowaniem – np. odsetki czy koszty postępowania.

Udzielenia zabezpieczenia można żądać w każdej sprawie cywilnej podlegającej rozpoznaniu przez sąd lub sąd polubowny. Oznacza to, że kwestią o zasadniczym znaczeniu jest sformułowanie takiego roszczenia procesowego, które świadczy o istnieniu w danym przypadku sprawy cywilnej – a takimi są roszczenie w sprawach o SKD. Roszczenie to nie musi okazać się merytorycznie zasadne, a uprawniony dla uzyskania zabezpieczenia nie musi go udowodnić (a jedynie uprawdopodobnić).

Problem i zagrożenie dla interesu naszych Klientów w przypadku, w którym Bank odmawia uznania reklamacji i zastosowania SKD, stanowią konieczność ciągłej (dalszej) spłaty odsetek i ryzyko, że Bank wypowie umowę, niwecząc w ten sposób próby dochodzenia nienależnie wpłaconych Bankowi kwot.

Zabezpieczenia roszczeń mogą przyjmować różne postaci – o jakie konkretnie zabezpieczenie wnosimy w sprawach SKD naszych Klientów?

• O wzajemne unormowanie praw i obowiązków stron na czas trwania postępowania – poprzez ustalenie, że, po skorzystaniu przez Klienta, kredyt podlega spłacie  w takich ratach, aby ich suma nie przewyższyła kapitału – czyli wstrzymanie płatności rat odsetkowych – do momentu zakończenia postępowania albo całkowitej spłaty kredytu

• O zobowiązanie pozwanego do nieskładania oświadczenia o wypowiedzeniu umowy kredytu  z jedoczesnym zakazaniem pozwanemu bankowi składania wniosku o wpis do rejestrów prowadzonych przesz Biuro Informacji Kredytowej S.A oraz biura informacji gospodarczej o zadłużeniu lub zaległościach z tytułu spłat kredytu aż do momentu zakończenia postępowania.

Sąd powinien udzielić zabezpieczenia roszczenia, gdy roszczenie jest uprawdopodobnienie i wykazany zostanie interes prawny w udzieleniu ubezpieczenia.

Uprawdopodobnienie roszczenia

Należy uprawdopodobnić, że w konkretnych okolicznościach faktycznych uprawnionemu przysługuje roszczenie podlegające ochronie prawnej – konieczne jest przedstawienie przez uprawnionego takich twierdzeń faktycznych, z którymi wiążą się skutki prawne.

Ponieważ w sprawach o SKD postępowanie dowodowe sprowadza się do oceny normatywnej treści umowy, ocena uprawdopodobnienia roszczenia odnosi się wyłącznie do zbadania jej treści.

Przedstawiana przez nas argumentacja w uzasadnieniu pozwu (uzasadnieniu poszczególnych roszczeń) już sama w sobie uprawdopodabnia roszczenie.

Interes prawny

Interes prawny istnieje, gdy brak zabezpieczenia uniemożliwi lub poważnie utrudni wykonanie zapadłego w sprawie orzeczenia lub w inny sposób uniemożliwi lub poważnie utrudni osiągnięcie celu postępowania w sprawie. Osiągnięcie celu postępowania należy wiązać z rodzajem ochrony prawnej, której udzielenia się żąda.

W Postanowieniu Sądu Okręgowego w Warszawie z 6 sierpnia 2019 r. w sprawie o sygn. XXV C 355/18 wskazano, iż:

„W ocenie Sądu powodowie posiadają interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia dochodzonego przez nich roszczenia. Zawarta pomiędzy stronami umowa kredytowa wygenerowała bowiem długoterminowy stosunek prawny, który nie został dotychczas wykonany. Ewentualne uwzględnienie roszczeń kredytobiorców o zapłatę (zwrot) należności spełnionych dotychczas na rzecz banku nie reguluje w sposób definitywny wzajemnych relacji stron. Wniosek przeciwny byłby zasadny tylko przy przyjęciu, że prawomocne orzeczenie sądu wiąże nie tylko w zakresie sentencji, ale również motywów rozstrzygnięcia, co do czego nie ma jednak zgody w orzecznictwie i doktrynie (por. np. wyroki SN z dnia 20 stycznia 2016 r., IV CSK 282/15 oraz z dnia 15 stycznia 2015 r., IV CSK 181/14). Tymczasem stwierdzenie nieważności umowy przesądza nie tylko o możliwości domagania się zwrotu już spełnionych świadczeń. Rozstrzyga również w sposób ostateczny o braku obowiązku spełniania na rzecz banku świadczeń w przyszłości, a więc o zezwoleniu na zaprzestanie spłaty kolejnych rat kredytu. Ustalające orzeczenie sądu znosi więc wątpliwości stron i zapobiega dalszemu sporowi o roszczenia banku wynikające z umowy. Na tym zaś polega interes prawny w rozumieniu art. 189 k.p.c.”

Skoro zatem skutecznie uprawdopodabniamy roszczenia naszych Klientów – na podst. przedstawionych przez nas okoliczności dopuszczalne jest uznanie, że skorzystali oni skutecznie z SKD – to łożenie na rzecz Banku na podstawie nieobowiązujących postanowień sprzeciwia się celowi postępowania, jakim jest dążenie przez naszych Klientów do uzyskania ochrony prawnej, co jest oczywiście sprzeczne z ich interesem.

Sąd Apelacyjny w Katowicach, który w wyroku z dnia 8 marca 2018 w sprawie o sygn. I ACa 915/17 wskazał, że:

„Rozstrzygając wątpliwości związane z pojęciem "interesu prawnego" wskazać należy, że obecnie jest ono pojmowane szeroko, tzn. nie tylko w sposób wynikający z treści określonych przepisów prawa przedmiotowego, lecz także w sposób uwzględniający ogólną sytuację prawną powoda. Uzależnienie powództwa o ustalenie od interesu prawnego należy zatem pojmować elastycznie, z uwzględnieniem celowościowej jego wykładni, konkretnych okoliczności danej sprawy oraz tego, czy w drodze innego powództwa strona może uzyskać pełną ochronę. (…)

Przyjmuje się powszechnie w orzecznictwie i doktrynie, że interes prawny w rozumieniu art. 189 k.p.c., istnieje wówczas, gdy zachodzi niepewność stanu prawnego lub prawa, powodująca potrzebę ochrony prawnej. (…)

Dlatego też nie można zakwestionować interesu prawnego w żądaniu ustalenia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma ono znaczenie zarówno dla obecnych jak i przyszłych możliwych, ale obiektywnie prawdopodobnych stosunków prawnych i praw, czy sytuacji prawnej podmiotu występującego z żądaniem (por. wyrok Sądu Najwyższego z 2 lutego 2006 r., II CK 395/05) (…)”

W prawomocnym postanowieniu z 22 listopada 2021 r. w sprawie o sygn. XXVIII CZ 407/21 Sąd Okręgowy w Warszawie stwierdził natomiast, że:

„Powtórzyć należy, że wobec wysokiego stopnia prawdopodobieństwa zasadności roszczenia powoda niezasadne byłoby utrzymanie obowiązku dokonywania dalszych spłat i tym samym pogłębiania wysokości nienależnego bankowi świadczenia. Pozwany powinien bowiem wziąć pod uwagę, że dalsze wpłaty mogą powiększyć kwotę podlegającą rozliczeniu w przypadku uwzględnienia roszczenia powodów przez Sąd. Tym samym taki sposób zabezpieczenia roszczenia powoda może zapobiec powstaniu po ich stronie szkody, a w przypadku uznania słuszności przedmiotowego powództwa pozwoli w konsekwencji uniknąć konieczności prowadzenia kolejnych postępowań sądowych”.

Należy przy tym zauważyć, że Bank uzyskując od naszych Klientów środki w postaci comiesięcznych rat, uzyskuje znaczną korzyść majątkową – nawet przy założeniu, że tak uiszczane środki będą podlegać kiedyś zwrotowi, ponieważ dostęp do środków pieniężnych w działalności operacyjnej banku stanowi koszt oraz podstawę działalności bankowej. Bank, obracając tymi środkami, osiąga zysk oraz określone możliwości (np. możliwość udzielenia dalszych kredytów w oparciu o uiszczone raty). Zakładając, że nasz Klient skutecznie skorzystał z sankcji kredytu darmowego, brak jest podstaw normatywnych i słusznościowych do dokonywania na rzecz Banku takich transferów pieniężnych, w szczególności, że to Bank jest autorem umowy i to z jego winy umowa  może być dotknięta sankcją kredytu darmowego. Jak wynika z ww. orzeczenia, takie transfery stanowiłyby dalsze pogłębianie wysokości nienależnego świadczenia i tym samym zwiększanie zubożenia po stronie naszego Klienta.

Ponadto zgodnie z wyrokiem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 15 czerwca 2023 r. ws. o sygn. C-287/22:

„W świetle całości powyższych rozważań na zadane pytanie należy odpowiedzieć, że art. 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy 93/13 w związku z zasadą skuteczności należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie orzecznictwu krajowemu, zgodnie z którym sąd krajowy może oddalić złożony przez konsumenta wniosek o zastosowanie środków tymczasowych mających na celu zawieszenie, w oczekiwaniu na ostateczne rozstrzygnięcie w przedmiocie unieważnienia zawartej przez tego konsumenta umowy kredytu ze względu na to, że owa umowa kredytu zawiera nieuczciwe warunki, spłaty rat miesięcznych należnych na podstawie wspomnianej umowy kredytu, w sytuacji gdy zastosowanie takich środków tymczasowych jest konieczne dla zapewnienia pełnej skuteczności tego orzeczenia.”

Tym samym Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wskazał, że w przypadku polskich przepisów procedury cywilnej, dla osiągnięcia celu dyrektywy 93/13 udzielenie zabezpieczenia jest konieczne co do zasady w każdej sprawie niezależnie od wysokości kwot wpłaconych do Banku.

Co jeszcze warto wiedzieć o wnioskach o zabezpieczenie w sprawach SKD?

Zabezpieczenie może zostać udzielone zarówno w toku postępowania, jak i przed jego wszczęciem.

Wniosek o udzielenie zabezpieczenia przez sąd podlega opłacie sądowej w kwocie 100 zł, jednak nie pobiera się opłaty od wniosku o udzielenie zabezpieczenia, zgłoszonego w piśmie rozpoczynającym postępowanie tj. w pozwie, a właśnie na tym etapie najczęściej składamy te wnioski w sprawach SKD.

Zabezpieczenia roszczeń sąd udziela, wydając w tym przedmiocie stosowne postanowienie, na które przysługuje zażalenie, które składamy, gdyby Sąd zdecydował się jednak oddalić wniosek.

Dzięki tym wnioskom, w przypadku ich przyjęcia przez Sąd, nasi Klienci mogą zaprzestać spłaty odsetek jeszcze na etapie postępowania sądowego.

W razie pytań, zachęcamy do kontaktu!

[1] https://eur-lex.europa.eu/legal-content/pl/TXT/?uri=CELEX:62022CJ0287